Herinneringscentrum Kamp Sandbostel


Het Stalag X B Sandbostel
In september 1939 richtte de Duitse Wehrmacht het krijgsgevangenenkamp Stalag X B Sandbostel op. (Stalag is een Duitse afkorting voor Stammlager). Op het 35 hectare grote terrein met meer dan 150 verblijf, dienst en administratie gebouwen zullen meer dan 30.000 krijgsgevangenen ondergebracht worden.

Tot het einde van de Tweede Wereldoorlog komen meer dan 300.000 krijgsgevangenen, burger- en militairgeïnterneerden uit meer dan 55 landen in het Stalag XB. De meesten van hen werden in de meer dan 1100 arbeidscommando’s van het kamp in Noordwest-Duitsland, vooral in de landbouw, maar ook in fabrieken en wapenindustrie ingezet.
In het bijzonder de Sovjet-krijgsgevangenen onthield de Wehrmacht de bescherming van het Oorlogsrecht, zodat duizenden in Stalag X B en zijn arbeidscommando’s aan uitputting, honger en ondervoeding stierven.
In april 1945 kwamen ongeveer 9500 gevangenen van het concentratiekamp Neuengamme en zijn buitenkampen naar Sandbostel. Meer dan 3000 van hen overleden tijdens het transport, in het kamp en de eerste weken na de bevrijding.

 

Het gebruik van het kampterrein vanaf 1945

Na de bevrijding van Stalag X B op 29 april 1945 maakte het Britse leger er een interneringskamp van voor leden van de Waffen-SS. In 1948 nam het Nedersaksen Ministerie van Justitie het kamp over als „Strafgefängnis Lager Sandbostel“
Van 1952 tot 1960 gebruikte de Nedersaksen Ministerie van Ontheemden de barakken als noodopvangkamp voor jeugdige mannelijke vluchtelingen uit de DDR (Oost-Duitsland). Vanaf 1963 benutte het Duitse leger het terrein als materiaaldepot. In 1973 kwam het voormalige kamp in handen van de gemeente Sandbostel en bestemde het tot bedrijventerrein „Immenhain“.

 

Het herinneringscentrum Kamp Sandbostel

In 2005 en 2008 heeft de Stiftung Lager Sandbostel een deel van het voormalige kampterrein in bezit gekregen en richtte „Gedenkstätte Lager Sandbostel“ op. Tot het herinneringscentrum behoren het terrein met elf historische barakken en gebouwen van het krijgsgevangenenkamp en enige gebouwen uit de naoorlogse periode. Vijf houten verblijfsbarakken, een latrine en een keukengebouw werden tot monument gerestaureerd.

 

Kriegsgräberstätte Sandbostel
In het begin van 1941 legde de Wehrmacht bij Sandbostel een kampbegraafplaats aan. De in Stalag XB gestorven Sovjet-krijgsgevangenen zijn daar naamloos in massagraven begraven.
De in april en mei 1945 gestorven concentratie-kampgevangenen werden in massagraven in de nabijheid van het kampterrein ter aarde besteld. Tussen 1954 en 1956 werden deze doden opgegraven en overgebracht naar het tot „Kriegsgräberstätte Sandbostel“ ingerichte kampbegraafplaats.
Tot onderdeel van de herinrichting behoorde het verwijderen van een Sovjet en een Pools gedenkmonument en vervanging door een stenen zuilengroep en een groot kruis. De huidige inrichting heeft de begraafplaats sinds de jaren 1980.
Het totaal aantal van de op de „Kriegsgräberstätte Sandbostel“ rustende krijgsgevangenen en concentratiekampgevangenen is niet bekend.

 

De expositie „Stalag X B, geschiedenis en latere functie van een krijgsgevangenenkamp“
Van 2011 tot 2013 werd een tweedelige permanente expositie samengesteld.
Het eerste deel behandelt de geschiedenis van het krijgsgevangenenkamp van 1939 tot 1945 en de deportatie van gevangenen uit het concentratiekamp Neuengamme naar Sandbostel in april 1945.
Het tweede expositie gedeelte begint met het overzicht van de bevrijding door het Britse leger en informatie over het gebruik van het terrein vanaf 1945, de geschiedenis van herdenken en de realisatie van het herinneringscentrum.